De THTR nieuwsbrieven uit 2002

***

***

THTR nieuwsbrief nr. 78 december 2002

Gedenkteken Joodse Synagoge Hamm

De (inmiddels afgebroken) lichtblauw betegelde toiletruimte aan de Martin-Luther-Straße stond jarenlang symbool voor de zorgeloze tot gênante omgang met sporen van joods leven in Hamm. In de schaduw van het voormalige urinoir bevindt zich de in 1868 gebouwde joodse synagoge naar ontwerp van I. Lehnhartz in de achtertuin aan de Kleine Werlstrasse 5, in 1938 op instigatie van de nazi-regenten afgebroken in de stad Hamm bij ten koste van de joodse gemeenschap. De Joodse school was ook naast de deur in het voorgebouw aan de straat. Een locatie die het centrum was van de Joodse gemeenschap totdat deze tijdens de Holocaust werd verwoest.

Pas geleidelijk begonnen de burgers de herinneringen aan dit donkere hoofdstuk in de geschiedenis van de stad Hammer te verwerken. De Natuurvrienden Hamm voerde volhardend campagne voor een waardig gedenkteken en gedenkplaats op het synagogeterrein en realiseerde zo de oprichting van de gedenksteen met plaquette. Sinds 1985, de 40e verjaardag van de capitulatie van het Derde Rijk, begon de discussie over dit onderwerp officieel.

Met de 50e verjaardag van de Reichspogromnacht in 1988, werd het proces van het verwerken en herdenken van de Joodse gemeenschap in Hamm geïntensiveerd. Talloze artikelen in de Hammagazin, de publicaties van Mechthild Brand - jarenlang toegewijd aan de sporen van de vermoorde burgers van deze stad - maar ook de officiële uitnodiging van de stad aan overlevenden van de Holocaust en hun nakomelingen zorgden voor een fundamentele herwaardering van de geschiedenis van de stad Hammer - Zelfs als tot op de dag van vandaag alleen de slachtoffers van de nazi-terreur centraal stonden, maar niet de daders en volgelingen die het regime in Hamm vertegenwoordigden en die de misdaden in de eerste plaats steunden. De opwindende vraag waarom Hammer-burgers zichzelf aan de bruine hordes aanboden en hen in de structuren van het Derde Rijk opwerkten, is nog niet beantwoord.

Sinds het einde van de jaren tachtig herdenken de stad en haar inwoners de slachtoffers van de Holocaust op 80 november, de verjaardag van de Reichspogromnacht. Op voorstel van de GRÜNEN geven sinds 9 schoolklassen mede vorm aan de herdenking. Als resultaat van de herwaardering kwamen andere aspecten van Hammer's nazi-geschiedenis in beeld: of het nu de rol van de OLG en de advocaten was tijdens de nazi-dictatuur (oa via de onderwijsgemeenschap SOAG en de GRÜNEN, stichting van de Arnold Freymuth Society) , of het nu de geschiedenis en omgang van de Sinti in Hamm is (verdienstelijk hier: Mechthild Brand) of de geschiedenis van de dwangarbeiders (verdienstelijk: Barbara Neuhaus, Heike Kroker).

Het oorlogs- en naoorlogse braakliggende terrein, dat vandaag de dag nog steeds (tijdelijk) als binnenstedelijke parkeerplaats wordt gebruikt, heeft herhaaldelijk (horror)visies op de stedenbouwkundige planning opgeroepen. Na een stedenbouwkundige wedstrijd in 1989 - die voorzag in de aanleg van een (vergroend) stadsplein - nam het stedenbouwkundig kaderplan Hamm-Mitte de resultaten over van een eerder gehouden investeerderswedstrijd, die een ondergrondse parkeergarage moest plaatsen als een contrapunt van het Allee Center.

Zoals bekend zorgde de geconcentreerde woede van de burgers ervoor dat de SPD-CDU-coalitie bezweek om het op handen zijnde eerste referendum in 1996 in de stad te voorkomen. Alle recente ontwerpen hadden met elkaar gemeen dat de locatie van de synagoge als gedenkteken in de planning zou worden geïntegreerd.

Met de regeringswisseling in Hammer Rathaus in 1999 waren twee aspecten de aanzet voor de verdere ontwikkeling van de herinrichting van het Santa Monicaplein en het daarbij behorende ontwerp van het gedenkteken op de synagogesite: enerzijds moeten de parkeerplaatsen – waaronder de Kerstman – be om het dynamische parkeergeleidingssysteem - Monica Square - op te zetten kan worden uitgerust met slagbomen en signaallussen. Anderzijds moet de achteruitgang van de binnenstadswijken worden gestopt met behulp van professionele citymarketing. In plaats van het gebied te blokkeren met gebouwen, zouden de Santa-Monica-Platz en de omliggende straten (en pleinen) structureel opnieuw moeten worden ontworpen en zo een ruimte voor "evenementencultuur" mogelijk maken.

Beide ontwikkelingslijnen werden erin samengevoegd met een resolutie van de raad in juli 2001 voor het uitbreidingsplan 12/2001 "Santa Monica-plein en aangrenzende straten". Tegelijkertijd werd het herontwerp van de synagogesite gepromoot via een ideeën- en uitvoeringswedstrijd, met als resultaat een stedelijk geïntegreerd monument op het terrein van de voormalige synagoge en de school. Voor deze wedstrijd werden bekende kunstenaars, stedenbouwkundigen en landschapsplanners gewonnen: Wilfried Hagebölling Paderborn), Büro Junker en cursussen met Manfred Jockheck (Dortmund / Hamm), Erich Lütkenhaus met Paul Flender (Hamm), Lützow 7 (Berlijn), Ekkehard Neumann (Münster), Ansgar Nierhoff (Keulen) en het Atelier Schreckenberg Partner met HAWOLI (Bremen).

Als onderdeel van hun lessen moeten leerlingen van middelbare Hammer-scholen dit onderwerp behandelen en hun eigen suggesties ontwikkelen. Op 21 november 11.2001 werd de bijdrage van Wilfried Hagebölling door de jury erkend als het winnende ontwerp. De twee ingezonden studentenbijdragen werden geprezen.

Hagebölling is van plan om het gehele pand als gedenkteken te ontwerpen in overeenstemming met de opgave. "De plattegronden van de synagoge en de Joodse school moeten nog worden gereconstrueerd en kunnen op zijn minst gedeeltelijk worden bevestigd als overblijfselen van de funderingen in de grond", zei Hagebölling in zijn verklarend rapport. En verder staat er:

Op basis van dit historische en archeologische bewijs moet een grondreliëf worden uitgewerkt dat de plaats en het verleden levendig maakt. De huidige vorm van het pand in zijn vreemdheid, vergetelheid en zijn naïeve charme, evenals de bestaande bomen, moeten worden meegenomen in de herinrichting.

De plattegronden zijn op verschillende niveaus gemarkeerd en gevormd door bestrating, trappen en plateaus in het gebied. Het gehele pand wordt aangeplant in een dicht raster met platanen om een ​​bomentuin te vormen, waarbij de bestaande bomen in de nieuwe beplanting behouden blijven als "41e hedendaagse getuigen".

Het plein met het vloerreliëf wordt overspannen door het lommerrijke dak van de platanen en vormt een bosje in het stadsbeeld, waarin de sporen van het verleden zijn geborgd. Tussen drie identieke dubbele hoekstukken gemaakt van verroest staal, wordt een kernruimte verkend en gedefinieerd in het interieur van het bos als een nieuw centrum. Door de striktheid en precieze toewijzing van de ellebogen aan elkaar, worden de ruimtelijke energieën gebundeld, gecondenseerd en vastgehouden in een continuüm van ruimte, tijd en stilte. Dit creëert een waardige, geanimeerde plek voorbij alle oppervlakkige symbolen van rouw en plechtigheid of retoriek, die, door zijn andersheid en speciaalheid, zich verzet in het stadsbeeld als een meditatieve ruimte. (...) Eventueel benodigde schrijf- en naamborden dienen met zorg als vloerpanelen mee te worden genomen."

Naar verwachting zal ook de gedenkplaats in het voorjaar van 2003 worden opgeleverd met de laatste noordelijke bouwfase. De herdenkingsbijeenkomst van dit jaar op 9 november vond voor de laatste keer plaats in de schaduw van de voormalige toiletvoorziening voor de gedenksteen.

Siegbert Kunzel 

(Medewerker van de GREEN-raadsgroep, adviserend lid in de commissie voor stadsontwikkeling en vervoer, wijkvertegenwoordiger in de wijk Hamm-Mitte, jurylid "Memorial op de voormalige synagogesite")

Gedenkplaat beschadigd

Over een incident in de zusterstad Oranienburg van Hamm is te lezen in de "Jüdischen Allgemeine" van 7.11.2002 november XNUMX: "Een plaquette ter herdenking van de dodenmars werd beschadigd door vreemden in Oranienburg. De plaquette werd omgestoten en bevuild, zo maakte de politie in Oranienburg bekend Verder waren er twee betonnen bloempotten op de gedenkplaat omgestoten. Er was een onderzoeksteam gevormd om de misdaad op te ruimen." - Zoiets gebeurt meerdere keren per week in Duitsland en je kunt er meer over te weten komen als je niet alleen de WA leest.

Het ontstaan ​​van de "Groene Hamer" begon in een tijd dat sommige mensen stilaan begonnen na te denken over hoe ze omgaan met de natuur en hun omgeving. Ze vroegen zich bijvoorbeeld af wat er gebeurt als we doorgaan met ons verbruik zoals we dat voorheen deden, of wat de gevolgen zijn van de sterke toename van het autoverkeer. Deze vragen werden gesteld door een duidelijke minderheid in de bevolking. Sommige mensen begonnen zich te organiseren in burgergroepen om bepaalde grieven aan te pakken en naar alternatieven te zoeken.

Toen in februari 1976 na een lange voorfase het burgerinitiatief Hamm werd opgericht om de tweede geplande kerncentrale in Hamm te voorkomen (de THTR was al bijna vijf jaar in aanbouw), berichtten de media weinig kritisch over kernenergie planten. Zelfs op de lokale pagina's van de "Westfälischer Anzeiger" (WA) was er uiterst gebrekkige informatie over onze protesten en zeker geen onafhankelijk en kritisch onderzoek. De plaatselijke redactie van de "Westfälische Rundschau" stond iets meer open voor ons. De lokale editie van de WR in Hamm had echter slechts een oplage van ongeveer 5.000 exemplaren en werd in 1981 opgegeven.

De soms gewelddadige botsingen over de kerncentrale van Brokdorf in 1976/77 en de terroristische hysterie die ontstond na verschillende RAF-acties maakten een kalme, objectieve discussie met veel burgers over de gevaren van kernenergie moeilijk. Het bleek dat het vaak veel makkelijker was om met elkaar te praten over alledaagse problemen die te maken hebben met de directe realiteit van het leven van veel mensen. Denk hierbij aan de situatie op speelplaatsen, boom- en natuurbehoud, afval, energiebesparing of de verkeerssituatie in Hamm. In de media van die tijd werden deze onderwerpen zeer verwaarloosd behandeld en werden mensen die iets wilden veranderen vaak genoeg belachelijk gemaakt of venijnig aangevallen. Om deze reden werden landelijk meer dan 200 stadskranten en alternatieve kranten gecreëerd. Ze probeerden een tegenpubliek op te bouwen voor de media die werden gecontroleerd door machtige industriële en economische belangen.

Nadat we een aantal negatieve ervaringen hadden gehad met de lokale pers in Hamm, werd er een redactiegroep gevormd in het burgerinitiatief en ging aan de slag. Makkelijk was dat niet, want niemand had journalistieke ervaring en er was ook geen distributienetwerk. Aangezien de Groene Partij toen nog niet bestond, hebben wij als onpartijdig burgerinitiatief genaamd "De Groene Hamer" geen problemen veroorzaakt.

Als de krant geen stapel van onze persberichten en folders zou worden, moesten we de manier waarop we de artikelen schreven veranderen. Door het scala aan onderwerpen uit te breiden tot ver buiten de kernenergieproblematiek, ontstonden contacten met andere milieuverenigingen, natuurbeschermers en derdewereldgroeperingen, die later zeer nuttig bleken voor verdere samenwerking.

Natuurlijk hadden we toen nog geen computer, maar moesten we de koppen met krasletters moeizaam ontwerpen. De pagina's van de typemachine zijn verkleind en in kolommen gelijmd om te lijken op de lay-out van een "echte" krant. Geen wonder dat de productie van zo'n uitgave en alles erop en eraan vaak meerdere weken in beslag nam. Met de krant wilden we ook mensen aanspreken die nog niet of nauwelijks met onze doelen bezig waren. Aangezien de verkopen op infostands en op evenementen hiervoor niet voldoende waren, herinner ik me nog de barverkopen die in de eerste drie edities werden gehouden. Heel wat verveelde baliemedewerkers kochten niet alleen de "Groene Hamer", maar voerden ook lange discussies met ons en serveerden ons een biertje, zodat we niet snel vooruit konden. Dat was nog echt basiswerk!

Na drie edities veranderde de redactionele samenstelling van de driemaandelijkse krant en vanaf dat moment was Siegbert Künzel grotendeels verantwoordelijk voor het grootste deel tot het einde. In de loop van de tijd ontstonden verschillende kleinere winkels als verkooppunten.

De onderwerpen in de "Groene Hamer" hadden ook te maken met wat burgerinitiatieven in het begin altijd moeten doen, namelijk omgaan met het lastige stedenbouwkundige recht en de verschillende gezagskanalen die een rol spelen bij veel gemeentelijke beslissingen. In de artikelen werd een hele reeks bestuurs- en raadsbesluiten kritisch bevraagd. Het ging om het beschermen van ecologisch belangrijke delen van het landschap aan de Lippe, Ahse en Salzbach en het beschermen en onderhouden van verschillende bossen. De wegenbouwmanie van verschillende afdelingshoofden en politici werd beantwoord met argumenten en zorgen.

Aangezien er in ons burgerinitiatief een groep was die zich praktisch met ecologische tuinbouw bezighield, kwam deze activiteit tot uiting in uitgebreide verhandelingen over groenteteelt en, last but not least, consumentenbescherming. Biologische landbouw was toen voor de meeste mensen een absoluut exotisch onderwerp. Maar de eerste voedselschandalen waren belangrijke aanknopingspunten om mensen gevoeliger te maken.

In de eerste nummers berichtten we wat voorzichtiger over ons verzet in Hamm om de lezers langzaam kennis te laten maken met dit onderwerp. Deze terughoudendheid werd na enkele problemen opgegeven, omdat de dreigende ingebruikname van de THTR en de geplande bouw van verdere kerncentrales (bijvoorbeeld de bouwlijn 80) onze toezeggingen dringend noodzakelijk maakten. In de lopende aflevering waren er berichten over veiligheidsproblemen van de THTR, de langdurige processen tegen de ingebruikname en het rampenbestrijdingsplan. Zelfs toen wezen bijdragen over alternatieve energie, steenkoolraffinage of solidariteit met Gorleben buiten het enge kader van een eenpuntsbeweging.

Wordt vervolgd in THTR-Rundbrief Nr.: 81!

Horst bloem (Voormalig lid van de redactie van "The Green Hammer")

Op 13.9.2002 september XNUMX schreef het Ministerie van Economische Zaken en Middelgrote Ondernemingen, Energie en Transport van de deelstaat Noordrijn-Westfalen ons in een brief aan de THTR: "De ontwikkeling is zoals bekend afgebroken" en verzekerde ons: "De deelstaatregering steunt de federale regering bij haar inspanningen om op een ordelijke manier een einde te maken aan de elektrische stroom van atomaire kernenergie."

Nu lezen we op de homepage van Forschungszentrum Jülich dat er wordt gewerkt aan een verdere ontwikkeling van de THTR om een ​​nieuwe Pebble Bed Modular Reactor in Zuid-Afrika te bouwen. Dit onderzoekscentrum doet onder meer onderzoek in opdracht van het ministerie van NRW dat de ontwikkeling van de THTR zou hebben 'geannuleerd'. Al in 1997 spraken de rood-groene deelstaatregering en het onderzoekscentrum Jülich zich er tijdens een hoorzitting van het deelstaatparlement uit dat de eerdere nucleaire onderzoeksactiviteiten de o zo noodlijdende, reeds bestaande reactoren alleen maar veiliger moesten maken (zie THTR RB nr. 56, 1997). Maar nu gaat het erom dat met de hulp van een NRW-onderzoeksinstituut en in ieder geval met de tolerantie van een rood-groene deelstaatregering in een andere staat, waar men in NRW moest stoppen. We citeren van de website van Forschungszentrum Jülich:

“De Zuid-Afrikaanse EVU ESKOM wil in Zuid-Afrika een kernreactor van het kiezeltype bouwen. Het is een grafietgemodereerde, heliumgekoelde hogetemperatuurreactor.

Een dergelijke reactor, uitgerust met sferische splijtstofelementen, is tot nu toe alleen in Duitsland gebouwd (Horiumhogetemperatuurreactor, THTR in Hamm-Uentrop, Westfalen). Vanwege het speciale veiligheidsconcept wordt het reactortype beschouwd als een toekomstgerichte oplossing in de reactorbouw. Om die reden staan ​​de Zuid-Afrikanen in nauw contact met Forschungszentrum Jülich, het Duitse ABB in Mannheim en het Engelse AEA Technologies in Risley.

Het bedrijf AEA-Technologies gaat de nieuwe reactor bouwen. Forschungszentrum Jülich was bij dit project betrokken omdat het idee om een ​​kiezelbedreactor te bouwen oorspronkelijk afkomstig was van het onderzoekscentrum (prof. Schulten), omdat het onderzoeks- en ontwikkelingswerk aan de THTR voornamelijk werd uitgevoerd in het onderzoekscentrum Jülich en omdat de ontwerpen voor de nieuwere modulaire versies van dit type reactor zijn ontwikkeld in wat nu het Institute for Safety Research and Reactor Technology van het Research Center is."

***

top of page

***

***

top of page

***